Nefaset Bedeli Kavramı Ve Vergi Kanunları Karşısındaki Durumu

 

Özelge-1: Ankara Vergi   Dairesi Başkanlığı’ nın 23/06/2021 tarih ve 90792880-155.99[6155]-194974 sayılı özelgesi

İlgide kayıtlı özelge talep formlarınız ve eklerinin incelenmesinden; … İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği tarafından ihalesi yapılan "… İli … İlçesi Merkezine 16 Derslikli İmam Hatip Lisesi ve 100 Öğrencili Pansiyon Binası Yapım İşi" ve "… İli … İlçesi Merkezine 100 Kişilik Pansiyon Binası Yapım İşi"nin tamamlandığı ve geçici kabul tutanağı ile hakediş icmalinin düzenlendiği ve fatura tutarı belirlenerek ödemenin yapıldığı belirtilerek söz konusu hakediş icmalinin düzenlenmesi esnasında gelir vergisi, damga vergisi kesintileri ile KDV hesaplamasında nefaset kesintisinin matraha dahil edilip edilmeyeceği hususunda görüş talep edildiği anlaşılmıştır.

GELİR VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 37 nci maddesinin birinci fıkrasında; "Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançların ticari kazanç olduğu" hükmüne yer verilmiştir.

Anılan Kanunun "İndirilecek Giderler" başlıklı 40 ıncı maddesinde; safi kazancın tespit edilmesinde indirilecek giderler sayılmış olup, üçüncü bendinde; "İşle ilgili olmak şartiyle, mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatların" safi kazancın tespitinde indirilebileceği belirtilmiştir.

Diğer taraftan, aynı Kanunun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde ise; 42 nci madde kapsamına giren işler dolayısıyla bu işleri yapanlara (kurumlar dahil) ödenen istihkak bedellerinden gelir vergisi tevkifatı yapılacağı hüküm altına alınmıştır.

Hakedişler üzerinden kesilen nefaset bedeli kesintileri; bir işin sözleşmede öngörülen standartlara uygun bir şekilde yapılmaması halinde işi yaptıranın işi yapana eksik ödeme yapmasına imkan veren ve cezai şarta benzeyen bir uygulamadır. Bu uygulamada, işi yapanın yaptırana ödeme yapması değil, iş karşılığı ödenecek bedelin düşürülmesi söz konusudur. Dolayısıyla, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilenler tarafından yüklenicilere nakden veya hesaben yapılacak hakediş ödemeleri üzerinden tevkifat yapılması gerektiğinden, ödemeye konu edilmeyen nefaset kesinti tutarları için gelir vergisi tevkifatı yapılmayacaktır.

Öte yandan, ilgili dönem hakediş raporunuzda nefaset kesintisi yapıldıktan sonra kalan tutar hakediş tutarı olarak belirlendiğinden ve bu tutar üzerinden tahakkuk kaydı yapıldığından, nefaset bedelinin ilgili dönem kazancından gider olarak indirilmesi mümkün bulunmamaktadır.

KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN

3065 sayılı Katma Değer Vergisi (KDV) Kanununun 1/1 inci maddesinde, Türkiye'de yapılan ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesindeki teslim ve hizmetlerin KDV'ye tabi olduğu hükme bağlanmıştır.

Öte yandan, 60 No.lu KDV Sirkülerinin "Tazminatlar" başlıklı (1.2.) bölümünde; herhangi bir teslim veya hizmetin karşılığı olarak ortaya çıkmayan tazminat ve benzeri ödemelerin prensip olarak KDV'nin konusuna girmediği, bu kapsamda, işin sözleşme şartlarına uygun yapılmaması, işin verilen süre içerisinde tamamlanmaması, sözleşmenin feshedilmesi gibi nedenlerle tazminat, cayma bedeli vb. adlarla yapılan cezai şart mahiyetindeki ödemelerin herhangi bir teslim veya hizmetin karşılığı olmadığından KDV'nin konusuna girmediği ifade edilmiştir.

 Hakedişler üzerinden kesilen nefaset bedeli kesintileri, bir işin sözleşmede öngörülen standartlara uygun bir şekilde yapılmaması halinde işi yaptıranın işi yapana eksik ödeme yapmasına imkan veren ve cezai şarta benzeyen bir uygulamadır. Bu uygulamada, işi yapanın yaptırana ödeme yapması söz konusu olmayıp, iş karşılığı ödenecek bedelin düşürülmesi söz konusudur. Bu uygulama sonucunda işi yaptıran lehine bir gelir doğmakta, bu gelir de işi yaptıran açısından bir teslim veya hizmet bedeli karşılığında ortaya çıkmadığından KDV'nin konusuna girmemektedir.

 Buna göre, "… İli … İlçesi Merkezine 16 Derslikli İmam Hatip Lisesi ve 100 Öğrencili Pansiyon Binası Yapım İşi" dolayısıyla … İl Özel İdaresince, tarafınıza yapılan ödemeler üzerinden yapılan kesintiler, işin eksik ifası nedeniyle bedelin yeniden belirlenmesi mahiyetinde olduğundan, söz konusu işe ilişkin olarak yapılan kesintiler sonrasında kalan tutar üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.

 DAMGA VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN

488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1 inci maddesinde, bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların damga vergisine tabi olduğu, bu Kanundaki kağıtlar teriminin, yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade edeceği; 3 üncü maddesinde, damga vergisinin mükellefinin kağıtları imza edenler olduğu, resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlere ait kağıtların damga vergisinin kişiler tarafından ödeneceği hükmü yer almaktadır.

Kanuna ekli (1) sayılı tablonun "IV.Makbuzlar ve diğer kağıtlar" başlıklı bölümünün 1/a fıkrasında, resmi daireler tarafından yapılan mal ve hizmet alımlarına ilişkin ödemeler (avans olarak yapılanlar dahil) nedeniyle, kişiler tarafından resmi dairelere verilen ve belli parayı ihtiva eden makbuz ve ibra senetleri ile bu ödemelerin resmi daireler nam ve hesabına, kişiler adına açılmış veya açılacak hesaplara nakledilmesini veya emir ve havalelerine tediyesini temin eden kağıtların nispi damga vergisine tabi olacağı hüküm altına alınmıştır.

Diğer taraftan, 30 Seri No.lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliğinde, damga vergisinin katma değer vergisi hariç olmak üzere sadece işin bedeli üzerinden hesaplanması, katma değer vergisi dahil edilerek düzenlenen kağıtlardan alınması icabeden damga vergisinin ise katma değer vergisi tutarı düşüldükten sonra kalan meblağ üzerinden hesaplanması gerektiği belirtilmiştir

Buna göre, özelge talep formunuz ekinde başvurunuz konusu ödeme belgeleri yer almamakla birlikte, resmi daireler tarafından yapılan mal ve hizmet alımlarına ilişkin hakediş ödemeleri nedeniyle düzenlenen kağıtların, ödemeye ilişkin kağıdın ihtiva ettiği KDV hariç tutar üzerinden Kanuna ekli (1) sayılı tablonun IV/1-a fıkrasına göre damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

Özelge-2: Şanlıurfa Vergi   Dairesi Başkanlığı’ nın 16/11/2015 tarih ve 64958909-015-26 sayılı özelgesi

İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda; … Özel İdaresi Yatırım ve İnşaat Müdürlüğü ile imzalamış olduğunuz sözleşme kapsamında … merkez ilçesi İşitme Engelliler Okulu ve Yurt Binası Yapım İşini yüklenici firma olarak üstlendiğiniz, işin toplam bedelinin 3.441.000,00 TL+KDV olduğu, ödenen hakediş üzerinden 2/10 oranında KDV tevkifatı uygulandığı, ancak yapılan işin istenilen standartlara uygun olmadığı gerekçesiyle adı geçen idare tarafından hakedişiniz üzerinden 106.553,16 TL tutarında nefaset kesintisi adı altında bir tutarın kesildiği, hakedişiniz üzerinden kesilen 106.553,16 TL nefaset bedeli üzerinden hesaplanan ve firmanıza sehven ödenen 19.179,57 TL tutarındaki katma değer vergisinin Defterdarlık Muhasebe Müdürlüğünün veznesine yatırılmasının istenildiği belirtilerek, söz konusu 19.179,57 TL KDV nin yatırılıp yatırılmayacağı ile yatırılacaksa mahsup ve indirim işlemlerinin nasıl yapılacağı hususunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.

            3065 sayılı Katma Değer Vergisi (KDV) Kanununun 1/1 inci maddesinde, Türkiye'de yapılan ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesindeki teslim ve hizmetlerin KDV ye tabi olduğu hükme bağlanmıştır.

           60 No.lu KDV Sirkülerinin "1.2. Tazminatlar" başlıklı bölümünde; herhangi bir teslim veya hizmetin karşılığı olarak ortaya çıkmayan tazminat ve benzeri ödemelerin prensip olarak KDV nin konusuna girmediği, bu kapsamda, işin sözleşme şartlarına uygun yapılmaması, işin verilen süre içerisinde tamamlanmaması, sözleşmenin feshedilmesi gibi nedenlerle tazminat, cayma bedeli vb. adlarla yapılan cezai şart mahiyetindeki ödemelerin herhangi bir teslim veya hizmetin karşılığı olmadığından KDV nin konusuna girmediği, buna göre, Belediye tarafından ihale edilip sözleşmeye bağlanan inşaat, onarım, malzeme ve hizmet alımı işlerinde yükleniciden kaynaklanan gecikmelerden dolayı yükleniciye gecikme cezası tahakkuk ettirilmesi durumunda sözleşme gereği yükleniciden gecikme cezası adı altında tahsil edilen bedelin KDV ye tabi olmayacağı, öte yandan, gecikme cezasının hakedişten kesilerek tahsil edilmesinin, belediyenin yükleniciye ödemesi gereken KDV tutarına etkisi bulunmadığı ifade edilmiştir.

              Hakedişler üzerinden kesilen nefaset bedeli kesintileri; bir işin sözleşmede öngörülen standartlara uygun bir şekilde yapılmaması halinde işi yaptıranın işi yapana eksik ödeme yapmasına imkan veren ve cezai şarta benzeyen bir uygulamadır. Bu uygulamada, işi yapanın yaptırana ödeme yapması değil, iş karşılığı ödenecek bedelin düşürülmesi söz konusudur. Dolayısıyla, yapılan bu uygulama sonucunda işi yaptıran lehine bir gelir doğmakta, bu gelir de işi yaptıran açısından bir teslim ve ya hizmet bedeli karşılığında ortaya çıkmadığından katma değer vergisinin konusuna girmemektedir.

            Dolayısıyla 60 No.lu KDV Sirkülerinin "1.2. Tazminatlar" başlıklı bölümünde yapılan açıklamalar cezai şart mahiyetinde olan "nefaset bedeli" için de geçerlidir. Nefaset bedelinin teslim veya hizmetin katma değer vergisi matrahından indirilmemesi nedeniyle, katma değer vergisinin toplam teslim veya hizmet bedeli üzerinden hesaplanması gerekmektedir.

             İlgide kayıtlı özelge talep formu ve eklerinin incelenmesinden; “… İli İşitme Engelliler Okulu Yapım İşi" dolayısıyla … İl Özel İdaresi Yatırım ve İnşaat Müdürlüğü ile 29.03.2013 tarihinde imzalamış olduğunuz sözleşmede belirlenen standartlara uygun davranmadığınız gerekçesiyle düzenlemiş olduğunuz (… tarih ve … No.lu fatura 171.337,20 + KDV) fatura bedeli üzerinden adı geçen idare tarafından 106.553,16 TL tutarında nefaset bedeli adı altında kesinti yapılarak firmanıza 106.553,16 TL tutarında eksik ödeme yapıldığı anlaşılmıştır.

             Buna göre, nefaset bedelinin teslim veya hizmete ilişkin katma değer vergisi matrahından indirilmemesi ve katma değer vergisinin toplam teslim veya hizmet bedeli üzerinden hesaplanması gerektiğinden, … İli İşitme Engelliler Okulu Yapım İşi dolayısıyla … İl Özel İdaresi Yatırım ve İnşaat Müdürlüğü ile 29.03.2013 tarihinde imzalamış olduğunuz sözleşmede belirlenen standartlara uygun davranmadığınız gerekçesiyle işi yaptıran idare tarafından hakedişinizden nefaset bedeli adı altında kesilerek firmanıza ödenmeyen 106.553,16 TL'ye isabet eden 19.179,57 TL tutarındaki katma değer vergisinin firmanızca adı geçen idareye iade edilmesine gerek bulunmamaktadır.